Αντιμετώπιση της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς

Υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου ζωής

Οι γρήγοροι ρυθμοί του σύγχρονου τρόπου ζωής, το stress, το κάπνισμα, η κακής ποιότητας διατροφή, η έλλειψη άσκησης κλπ. οδηγούν σε πρόωρη γήρανση του οργανισμού προσβάλλοντας όλα τα συστήματά του, όχι μόνο τον οφθαλμό.

Η διακοπή του καπνίσματος, η ισορροπημένη διατροφή (με ψάρια, φρούτα, λαχανικά) και γενικά η υιοθέτηση πιο υγιεινού τρόπου διαβίωσης, φαίνεται να συνεισφέρει στην πρόληψη και της ηλικιακής εκφύλισης της ωχράς, πέρα από τα προφανή οφέλη για τη γενικότερη υγεία του ασθενούς.

Διατροφικά συμπληρώματα

Μια μεγάλη επιστημονική μελέτη (AREDS) έδειξε ότι ασθενείς με μέτρια ηλικιακή εκφύλιση ξηρού τύπου στο ένα ή και στα δύο μάτια, ή προχωρημένη ξηρού ή υγρού τύπου στο ένα μόνο μάτι, μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο επιδείνωσης της νόσου λαμβάνοντας καθημερινά ένα συνδυασμό αντιοξειδωτικών παραγόντων, βιταμινών και ψευδαργύρου.

Βιταμίνη C	500mg
Βιταμίνη E	400 IU
Βήτα-καροτένιο(*)	15 mg
Ψευδάργυρος	80 mg
Οξείδιο του Χαλκού	5 mg
(*) Προσοχή στη χορήγηση σε καπνιστές λόγω αυξημένης επίπτωσης καρκίνου του πνεύμονα.

Νεώτερη μελέτη που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε εξέλιξη (AREDS2) μελετά την και την ενδεχόμενη χρησιμότητα της λουτεΐνης και των ω-3 λιπαρών οξέων σε αυτή την αγωγή.

Αυτές οι «βιταμίνες», αν και μπορεί να επιβραδύνουν τη νόσο στις περιπτώσεις που προαναφέρθηκαν, σε καμία περίπτωση δεν αποτελούν θεραπεία, ούτε επαναφέρουν την όραση που χάθηκε.

Επιπλέον, παρά τη χρησιμότητά τους σε ορισμένους ασθενείς, μπορεί να αποδειχθούν επιβλαβείς σε κάποιους άλλους. Για παράδειγμα η χορήγηση βήτα-καροτένιου σε ενεργούς ή και παλαιούς καπνιστές, φαίνεται να προκαλεί αύξηση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του πνεύμονα, γεγονός που δεν επιτρέπει τη χρήση του στην ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς.

Σε κάθε περίπτωση όλα αυτά τα σκευάσματα πρέπει να χορηγούνται μόνο από τον ειδικό οφθαλμίατρο και όχι να λαμβάνονται επιπόλαια και χωρίς περίσκεψη.

Εκπαίδευση του ασθενούς για καλύτερη αξιοποίηση της όρασης που έχει διατηρήσει

Αν και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς είναι δυνητικά μια πολύ σοβαρή ασθένεια, δεν καταλήγει σε ολοκληρωτική τύφλωση. Μάλιστα, με την κατάλληλη εκπαίδευση μπορεί ο ασθενής να μάθει να χρησιμοποιεί μια άλλη, περιφερικότερη του κεντρικού βοθρίου, υγιή περιοχή για τις απαιτητικές σε λεπτομέρειες δραστηριότητες, όπως το διάβασμα κλπ.

Ένα από τα μηχανήματα που χρησιμοποιούμε για την εκτίμηση της λειτουργικότητας της κεντρικής περιοχής του αμφιβληστροειδούς, το maia (εξέταση μικροπεριμετρίας), μπορεί να συνεισφέρει σε αυτή τη μετάβαση προς ένα νέο «κέντρο της όρασης». Όχι μόνο αναγνωρίζεται το καταλληλότερο σημείο για αυτό το ρόλο, αλλά μέσα από μια σειρά ολιγόλεπτων συνεδριών ο ασθενής εκπαιδεύεται, ώστε να το χρησιμοποιεί πια στην καθημερινή του ζωή.

Βοηθήματα χαμηλής όρασης

Βοηθήματα χαμηλής όρασης, όπως ειδικά γυαλιά ή μεγεθυντικοί φακοί, καθώς και η εφαρμογή της σύγχρονης τεχνολογίας μπορούν να διευκολύνουν άτομα που η κεντρική τους όραση μειώθηκε λόγω κάποιας ωχροπάθειας.

Το Athens Eye Hospital διαθέτει ειδικό Τμήμα Χαμηλής Όρασης και Αποκατάστασης της Ανάγνωσης με εξειδικευμένους οφθαλμίατρους, οπτομέτρες και κοινωνικούς λειτουργούς, με στόχο τη διευκόλυνση τέτοιων ασθενών να διατηρήσουν τη ζωή τους όσο το δυνατόν πλησιέστερα στη φυσιολογική.

Αντι-VEGF θεραπεία

Η συνηθέστερη μορφή θεραπείας στην «υγρού τύπου» Ηλικιακή Εκφύλιση συνίσταται στη χορήγηση φαρμάκων που σταματούν την ανάπτυξη των παθολογικών νεοαγγείων και την αιμορραγία. Αυτά τα φάρμακα που λέγονται αντιαγγειογενετικοί παράγοντες (Αντι-VEGFs), στρέφονται εναντίον μιας χημικής ένωσης (VEGF), που παράγεται από το ανθρώπινο σώμα όταν τα κύτταρα δεν λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο.

Τέτοια φάρμακα είναι το Avastin, το Lucentis, το Macugen και το Eylea.

Η χορήγηση γίνεται με ένεση απευθείας στο βολβό του ματιού, μια διαδικασία που κρατά μερικά δευτερόλεπτα και είναι πολύ απλή και ανώδυνη.

Στο Athens Eye Hospital χρησιμοποιούνται μόνο οι εγκεκριμένοι αντιαγγειογενετικοί παράγοντες και οι ενέσεις γίνονται σε άσηπτες συνθήκες χειρουργείου, παρότι μια ενδοβολβική ένεση δεν θεωρείται εγχείρηση, ώστε να εκμηδενιστεί κάθε πιθανότητα λοίμωξης ή άλλης επιπλοκής.

Χάρη σε αυτά τα φάρμακα κατά της αγγειογένεσης, όχι μόνο διατηρούν οι περισσότεροι ασθενείς την όραση την οποία έχουν, αλλά πολύ συχνά επέρχεται και βελτίωση της όρασης, με ευεργετικά αποτελέσματα στη ζωή των ασθενών.

Laser φωτοπηξία

Ορισμένες περιπτώσεις «υγρού τύπου» Ηλικιακής Εκφύλισης της Ωχράς αντιμετωπίζονται με στόχευση και καταστροφή των νεοαγγειακών μεμβρανών με ειδικές ακτίνες Laser.

Είναι και αυτή μια πολύ απλή διαδικασία και μετά την εφαρμογή της δεν χρειάζεται νοσηλεία ή κάποια άλλη ιδιαίτερη μέριμνα από τη μεριά του ασθενούς.

Χρησιμοποιείται όμως σπανιότερα και σε περιπτώσεις νεοαγγείωσης εκτός της κεντρικής περιοχής, επειδή με τη θερμική βλάβη που προκαλεί, δεν προσφέρεται για βελτίωση της όρασης αλλά μόνο για αναχαίτιση της νόσου.

Φωτοδυναμική θεραπεία (PDT)

Η φωτοδυναμική θεραπεία είναι συνδυασμός χορήγησης φαρμάκου (Visudyne) και εφαρμογής ειδικού Laser.

Προσλαμβάνοντας ενέργεια από το Laser, το φάρμακο αυτό παράγει βραχύβιες ενώσεις, που φράσσουν και καταστρέφουν τα παθολογικά νεοαγγεία, εμποδίζοντας έτσι τη διαρροή υγρού και αίματος που είναι βλαβερά για την όραση. Πλεονεκτεί σε σχέση με τη Laser φωτοπηξία, γιατί το ηπιότερο Laser που χρησιμοποιείται δεν προκαλεί θερμική βλάβη στο κεντρικό βοθρίο.

Και αυτή είναι μια απλή διαδικασία που δεν απαιτεί νοσηλεία, αλλά λόγω της αλληλεπίδρασης που έχει το φάρμακο με το ηλιακό φως, συνιστάται στον ασθενή να μην εκτεθεί στον ήλιο για τις επόμενες 48 ώρες από τη χορήγηση του φαρμάκου.

Συνδυασμένες θεραπείες (Combo Treatments)

Η Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχράς είναι ένα πολυπαραγοντικό νόσημα και με τα νεότερα διαγνωστικά μηχανήματα έχουν αναγνωριστεί παραλλαγές της κλασικής νεοαγγείωσης, όπως η πολυποειδής χοριοειδική αγγειοπάθεια (IPCV) και η αμφιβληστροειδική αγγειωμάτωση (RAP), που απαντούν πολύ διαφορετικά στις διάφορες θεραπείες.

Έτσι κερδίζουν συνεχώς έδαφος οι συνδυασμένες θεραπείες (combo treatments), που περιλαμβάνουν συνδυασμούς αντιVEGFs, στεροειδών ή και φωτοδυναμικής (PDT).

Στο Athens Eye Hospital κάθε ασθενής  θεωρείται μοναδικός και ακολουθεί εξατομικευμένη θεραπεία ειδικά σχεδιασμένη για την περίπτωσή του.

Χειρουργική θεραπεία

Στις περισσότερες περιπτώσεις ασθενών με Ηλικιακή Εκφύλιση της Ωχράς «υγρού τύπου» και νεοαγγειακή μεμβράνη στην περιοχή του κεντρικού βοθρίου, η αντιμετώπιση της νεοαγγείωσης δεν συνοδεύεται και από βελτίωση της όρασης. Κάποιοι από αυτούς τους ασθενείς μπορεί να είναι κατάλληλοι για χειρουργική αντιμετώπιση της νόσου. Αυτοί είναι ασθενείς με Ηλικιακή Εκφύλιση «υγρού τύπου» που έχασαν την κεντρική τους όραση και στα 2 μάτια, με το ένα να μην έχει τη νόσο πάνω από 6 μήνες.

Το Athens Eye Hospital πρωτοπορεί στον τομέα αυτών των επεμβάσεων, εφαρμόζοντας λεπτές χειρουργικές τεχνικές, που λίγα οφθαλμολογικά κέντρα στην Ευρώπη μπορούν να εφαρμόσουν, λόγω του υψηλού βαθμού δυσκολίας τους και της μεγάλης επιδεξιότητας που απαιτούν.

Α. Macular translocation (Μετατόπιση της Ωχράς)

Ο αμφιβληστροειδής με τους φωτοϋποδοχείς του αποκολλάται από το πάσχον από τη νεοαγγείωση, μελάγχρουν επιθήλιο και τοποθετείται σε άλλη γειτονική περιοχή, όπου το μελάγχρουν επιθήλιο είναι υγιές.

Η μετατόπιση της ωχράς μπορεί να γίνει προς τα πάνω, κάτω ή ρινικά, με διάφορες τεχνικές, που διαφέρουν στην έκταση της τομής του αμφιβληστροειδή. Η «ολική μετατόπιση της ωχράς» προσφέρει το μεγαλύτερο εύρος μετακίνησης.

Ολική μετατόπιση της ωχράς μετά 360ο περιφερική τομή του αμφιβληστροειδή: Τα σημεία Ρ (ρινικό άκρο), Θ (οπτική θηλή), Β (κεντρικό βοθρίο) και Κ (κροταφικό άκρο) βρίσκονται στην ίδια νοητή ευθεία. Μετά από 360ο περιφερική τομή  (πράσινα βέλη) ο αμφιβληστροειδής περιστρέφεται στη νέα του θέση με άξονα την οπτική θηλή (Θ).

 Τα αποτελέσματα είναι σε πολλές περιπτώσεις θεαματικά με αξιοσημείωτη αύξηση της οπτικής οξύτητας και βελτίωση της όρασης.

Περίπτωση ασθενούς 63 ετών με χοριοειδική νεοαγγείωση. Αριστερά: Πριν την επέμβαση η όραση ήταν 1/10. Δεξιά: 21 μήνες μετά την επέμβαση η όραση ανήλθε στα 9/10.

Β. RPE transplantation (Μεταμόσχευση του μελάγχρου επιθηλίου)

Αποτελεί μια προσπάθεια επαναφοράς της δομής του υπαμφιβληστροειδικού χώρου στο φυσιολογικό.

Τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά όταν χρησιμοποιούνται υγιή κύτταρα από το μελάγχρουν επιθήλιο του ίδιου του ασθενή (αυτόλογη μεταμόσχευση). Δεν εφαρμόζεται όμως τόσο συχνά, γιατί έχουν αρχίσει να κάνουν την εμφάνισή τους νεότερες τεχνικές όπως η μεταμόσχευση εμβρυονικών βλαστοκυττάρων, όπου δεν απαιτείται η λήψη μοσχεύματος από τον ίδιο τον ασθενή.

Γ. Μεταμόσχευση βλαστοκυττάρων στον υπαμφιβληστροειδικό χώρο

Από τον Ιανουάριο του 2012 έχει ξεκινήσει η εφαρμογή της έγχυσης εμβρυονικών βλαστοκυττάρων στον υπαμφιβληστροειδικό χώρο σε περιπτώσεις Ηλικιακής Εκφύλισης της Ωχράς «ξηρού τύπου».

Τα αποτελέσματα είναι ιδιαίτερα ελπιδοφόρα και οι ασθενείς βελτίωσαν σημαντικά την όρασή τους, χωρίς να εμφανιστούν παρενέργειες.

Το 2014 άρχισε και η εφαρμογή πολυδύναμων βλαστοκυττάρων (iPSC), που παράγονται από κύτταρα ενηλίκων και έχουν το πλεονέκτημα ότι επιδέχονται γενετική τροποποίηση, ώστε να είναι ειδικά φτιαγμένα για τον κάθε ασθενή. Έτσι, μπορούν να ληφθούν κύτταρα από το δέρμα του ασθενούς και να μετατραπούν σε πολυδύναμα βλαστοκύτταρα και στη συνέχεια σε κύτταρα του μελάγχρου επιθηλίου. Τα κύτταρα αυτά, οργανωμένα σε λεπτά φύλλα, είναι έτοιμα να μεταμοσχευθούν στο μάτι του ασθενούς.

Η νέα υπερσύγχρονη πτέρυγα του Athens Eye Hospital περιλαμβάνει Τράπεζα Ανθρώπινων Οφθαλμικών Ιστικών Μοσχευμάτων καθώς και Πρότυπο Εργαστήριο Καλλιέργειας Βλαστοκυττάρων. Η κλινική θα συνεχίσει να παρακολουθεί και να συμβάλλει σε όλες τις νεότερες εξελίξεις της Οφθαλμολογίας προσφέροντας κάθε διαθέσιμη θεραπευτική δυνατότητα στους ασθενείς της.  Σταθερός μας στόχος η διαφύλαξη και η προστασία του πολύτιμου αγαθού της όρασης.